Oglądasz wiadomości, kolejne obostrzenia związane ze światową pandemią Koronawirusa pojawiają się i zmieniają jak w kalejdoskopie. Przyznaj się, jesteś już naprawdę zmęczony całą tą sytuacją. Odwiedziłeś znajomych w weekend, a ostatnio zapomniałeś maseczki, kiedy zabrałeś psa na spacer. Ale co to niby zmieni?  Jakie to ma znaczenie? Żyjesz w świecie, gdzie bez problemu możesz znaleźć strony internetowe czy fora, na których pełno antyszczepionkowców albo płaskoziemców. Ale Ty taki nie jesteś, Ty zaglądasz tam tylko żeby się pośmiać, no dobra, żeby znać argumenty drugiej strony. Ale jakiej drugiej strony do cholery? Pyta publicysta w jednym z miesięczników, które czytasz. Ten sam publicysta będzie się pocił przez następne 7 stron o tym, czym są heurystyki poznawcze i dlaczego zaufanie do nauki i naukowców jest tak niskie w społeczeństwie. Ale Ty jesteś już tym tak bardzo zmęczony, zamykasz gazetę, włączasz serial. Byle do lata, byleby to się już skończyło. Netflix and chill… 


Proponuję mały eksperyment myślowy. Wyobraźmy sobie teraz, że żyjemy w świecie, gdzie wirus Covid 19 atakuje jedynie osoby o niebieskich oczach, małą wybraną grupę społeczną albo grupę niewygodną, taką jak uchodźcy, albo osoby w kryzysie bezdomności. I dodajmy, że ma dużo wyższą śmiertelność niż ten wirus, z którym dziś walczymy. Czy wszystkie działania podejmowane przez rządzących byłyby takie same? Czy tak szybko doczekalibyśmy się szczepionki? Czy świadomość tego, jak bronić się przed wirusem byłaby taka sama? Czy w mediach publicznych pojawiałyby się instrukcje, jak myć ręce? Jak by wyglądała taka epidemia? 


I teraz w głośnikach zaczyna grać ejtisowa muzyka … 


Pose

- do znalezienia na Netflixie 

W styczniowym numerze miesięcznika “Pismo” możemy przeczytać reportaż; “Kasia i jej dzieci” autorstwa Karoliny Sulej, która jest dziennikarką, reporterką i antropolożką kultury. Ostatnio wydała książkę “Rzeczy Osobiste. Opowieść o ubraniach w obozach koncentracyjnych i zagłady”, prowadzi również podcast Garderobiana, gdzie pokazuje, co moda i ubrania mówią nam o społeczeństwie, w którym żyjemy, jest również żywo zainteresowana polską sceną Dragu, muszę się przyznać, że z sympatią podglądam jej poczynania od czasów niestety już dziś śp. “Barłogu literackiego”, który współprowadziła z cudowną Sylwią Chutnik.  W reportażu opisała, zdaje się, że pierwszy “dom” założony przez Ka Katharsis - polską Drag Queen. Rodzinie, z wyboru, opartej na kulturze Dragu oraz miłości. Jednak sama kultura “domów” wyrasta z Nowego Jorku lat ‘80 i ewenementu kulturowo-społecznego jakim były Bale. Ale po kolei … 


Ciężko opowiedzieć ten kawałek kontrkultury, jest on samym sercem queeru i ważną częścią historii ruchu LGBTQIA+. Musimy być świadomi sytuacji społecznej i politycznej w Stanach w tamtych latach. Imperium Trumpa, zanim został pomarańczowym prezydentem rozwija się i prosperuje, kapitalizm święci triumfy i pokazuje swoje najgorsze oblicze, biała klasa średnia aspiruje jak to klasa średnia ma w zwyczaju, Republikanie u władzy - Bush i Reagan, niemal dekada zinternalizowanej homofobii, złota era kiczowatego Disco, w głośnikach słyszymy Whitney Houston, Madonnę, Dianę Ross. I właśnie serial Ryana Murphy’ego “Pose” zabiera nas w sam środek tego wszystkiego. Jednak z dala od pięknych wielkich domów, pięknych białych ludzi, a w sam środek kulturowo etnicznej mieszanki, z której składa się społeczność LGBT tamtych lat. Murphy znany z “Glee”, które stało się kultowe dla tęczowej subkultury pisze kolejne seriale, w których mierzy się, a może bardziej celebruje historię Queeru, ostatnią jego produkcję “Boys in The band” również obiecuję, kiedyś opisać dokładniej. 


Dzięki wsparciu takich gigantów jak Netflix, członkowie społeczności LGBT mogą opowiadać swoją trudną historię w serialach takich jak “Pose”, co postrzegam jako moment przełomowy w walce o prawa tej mniejszości. Jeśli opowiadasz swoją historię to stajesz się, Twojego istnienia nie można podważyć, siła narracji jest narzędziem budowania tożsamości tak ważnej dla każdej mniejszości. Dlatego też nieśmiało spoglądam w stronę polskiego archiwum kultury queeru czy takich pozycji jak “panna Doktór Sadowska” Radziszewskiego, albo “Dawniejszej Historii” Ryzińskiego, że może za wiele lat i my nakręcimy polski serial o gejach w czasach stanu wojennego czy akcji hiacynt. To by było coś. 


Ale wróćmy do Pose. Cross dressing, taniec typu vogue, w którym wykonywano tytułowe Pose, Kategorie typu Femme lub Butch na stałe weszły w horyzont kultury Balli, które były miejscem, gdzie społeczność LGBT mogła być naprawdę sobą i w pełni eksponować swoją “dziwność”. Jednak jaką funkcję pełniły domy? Przede wszystkim ratowały młodych gejów czy lesbijki przed kryzysem bezdomności, tworzyły bezpieczną przestrzeń. Sam serial zaczyna się od przygarnięcia młodego chłopaka, którego rodzina wyrzuciła z domu po jego coming oucie, przez Blankę, główną bohaterkę serialu, trans kobietę, która postanawia założyć swój własny dom i podbić scenę bali. Jest to trudne, sam serial mimo, że nie mówi wprost, to jednak pokazuje pewne rzeczy, które dziś wydają się zupełną abstrakcją, lecz były realnymi problemami tęczowej społeczności lat 80, takimi jak bezdomność, przemoc, narkotyki czy prostytucja jako źródło zarobku, ponieważ dla osób trans znalezienie dobrej pracy graniczyło z cudem. Brak wsparcia ze strony państwa, wykluczenia społeczne, dyskryminacja z powodu pochodzenia oraz płci, powszechna homofobia czy rasizm sprawiły, że bale były jedynym miejscem, gdzie społeczność mogła poczuć się bezpiecznie, jak u siebie, być sobą na własnych zasadach. Jednak “Pose” oprócz opowiadania historii społeczności, jest też przyspieszonym kursem empatii. Wydaje mi się, że żeby dziś zrozumieć dlaczego Parady równości są tak istotne i potrzebne ruchom LGBT, trzeba zobaczyć czym były bale. Znajomość historii pomaga zrozumieć teraźniejszość, w której żyjemy i dotyczy to również historii mniejszości seksualnych. Proces emancypacji, który możemy zaobserwować  na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci jest szalenie ciekawy, nie tylko dla osób badających gender czy antropologów kultury.


Jednak serial Murphiego nie zapomina o tym, że cała społeczność tego czasu została mocno naznaczona epidemią AIDS. Szczególnie drugi sezon jest pewnego rodzaju rozliczaniem się z traumą pod peruką i dragowym makijażem. Serial nie oszczędza swoich widzów, płaczemy widząc jak bohater tuli swojego umierającego partnera, chodzimy na pogrzeby, twórcy serialu zabierają nas na protesty, na cmentarze, pokazując nam jak wyglądało życie społeczności tamtych czasów. Nie jest to wykład o koncernach produkujących leki, dla których liczył się jedynie zysk, obojętność rządzących czy kapłani kościoła katolickiego przeciw prezerwatywom, lecz pokazanie tego wszystkiego poprzez swoich bohaterów, co jest dużą wartością tego serialu.   


Jednak wydaje mi się, że “Pose” ma wysoki próg wejścia, jest bardzo campowy, specyficzny. Jest to świetna lekcja, żeby nie oceniać, nigdy nikogo. Banał? może, ale jest to szalenie ważna lekcja, która wyrzuca nas z butów, daleko poza naszą strefę komfortu. Co zawsze jest cennym doświadczeniem. 


Anioły w Ameryce 

  • produkcja HBO 


Czy tylko ludzie innego koloru skóry niż biały i z marginesu społecznego byli społecznością LGBT lat ‘80? Czy tylko oni chorowali na AIDS? I co ma z tym wszystkim wspólnego Bóg i anioły? 


Żeby się tego dowiedzieć, pora się wybrać na żydowską uroczystość pogrzebową, od której zaczyna się miniserial na podstawie musicalu Tonego Kutschera, który opowiadając o chorobie zawarł w scenariuszu wszystkie niepokoje, którym żyli ludzie tego czasu, dziedzictwo kultury żydowskiej, sferę sacrum i profanum, Boga, proroka, walkę Jakuba z aniołem, kryzys klimatyczny. Jest to bardzo dziwny serial. Zdaje mi się, że nie widziałam nigdy czegoś podobnego. Oczywiście wersja, którą proponuje nam HBO jest jedynie adaptacją dzieła scenicznego, które już od wielu lat jest grane na scenach światowych. Czuć w nim ducha wczesnych lat dwutysięcznych i trochę mnie to zaniepokoiło, bo serial jest w moim wieku (o zgrozo), a nie zestarzał się zbyt dobrze. No cóż, trzeba pogodzić się z myślą, że pełnoletniość już za rogiem. Jest tam sporo kiczu, którego nie spotka się w plastikowej produkcji Netflixa, co z jednej strony sprawia, że momentami bolą zęby, a z drugiej dodaje sporo wyjątkowości na tle produkcji, które tu opisuję. 


Jest to inna perspektywa na AIDS, bohaterowie nie mierzą się z problemami społecznymi wprost. Są zupełnie inną klasą społeczną, są biali i gdyby nie epidemia aids albo ogólniej ich tożsamość homoseksualna, to życie nie byłoby dla nich takie najgorsze. A może nie, może się mylę. Tematem w tym serialu  staje się samotność, strach oraz rozliczanie się z XX wiekiem. Zastanawiamy się razem z bohaterami, czy jeśli Twój partner choruje, to czy Twoim obowiązkiem jest radzić sobie z jego chorobą? Czy możesz go zostawić, czy jest to czysty egoizm czy może self care? Pojawiają nam się inne typy bohaterów, oswajane powoli przez kulturę, jak postać bohatera granego przez Al Pacino, który całą swoje życie zaprzeczał swojej orientacji, jest moralnie bardzo wątpliwym wzorem do naśladowania, ale finalnie umiera w szpitalu pokonany przez wirusa, jak wszyscy inni. Czy postać męża, który jest mormonem i walczy ze sobą, walczy z żoną, która jest uzależniona od leków, nie mogąc zajść w ciąże czuje się niekochana. Wszyscy z nich są w jakiś sposób tragiczni. W tym wszystkim bohaterowie wrzucają w dialogach tematy polityczne, które męczyły amerykanów pod koniec lat 80, czy zaskakująco świadomy dyskurs na temat kryzysu klimatycznego.    


Jednak, co najciekawsze w tym serialu to jak kontekst sacrum miesza się z profanum w najczystszej formie, pewien mistycyzm, fascynuje to jak motywy biblijne znajdują swoje spełnienie w świecie współczesnym. Niestety moja wiedza o kulturze żydowskiej, która zdaje się być kluczowa, jeśli chodzi o interpretację tego tekstu kultury, jest ciągle za mała. Szukam dobrej analizy. Ale zainteresowanym tematem mogę polecić jednej z ostatnich odcinków podcastu Mateusza Bzówki z Queer Anteny z redaktorem miesięcznika Chidusz o kulturze żydowskiej i LGBT z okazji święta purim. Miejsce proroka w kulturze, czy szacunek do pisma, tak ważne w kulturze judaistycznej są troszkę inaczej odbierane przez współczesnego widza, który ma inne doświadczenie socjalizowania do religii katolickiej. Dlatego najciekawszą kwestią wydaje mi się to, jak odbierają ten serial osoby niewierzące i wierzące, katolicy czy żydzi. Myślę, że to dopiero byłaby ciekawa dyskusja, bo w samym sednie serial prowokuje nas do pytania - gdzie był Bóg? Gdzie jest Bóg w świecie, w którym żyjemy? Dlaczego pozwolił, by tyle milionów osób zmarło na AIDS? A odpowiedź, którą daje nam serial jest nieoczywista. 


Jest jeszcze jedna kwestia, która w tym serialu zachwyca - Emma Thompson. A może to po prostu kwestia mojego uwielbienia do niej. Jednak zauważmy pewien precedens, że w narracjach na temat epidemii AIDS w kulturze wyjściową perspektywą jest męska, gejowska, ale lesbijki również przewijają się w tych historiach. Jednak nie jako narratorki, ale z miejsca szpitala, najczęściej jako personel medyczny albo jako anioły.    


Sam serial jest pewnym przełamaniem konwencji opowiadania o AIDS, bo zostawia nas z pewnego rodzaju Happy Endem. Nie chcę spoilerować, więc po prostu napiszę, że bardzo polecam ten serial. To chyba Patryk Chilewicz z Vogule Poland napisał na swoim instagramie, że dla pokolenia millenialsów “Anioły w Ameryce” były niezwykle ważnym serialem w budowaniu tożsamości czy konstytuowaniu swojego bycia częścią społeczności. A czy pokolenie Z też dorobi się takiego serialu? 


It’s a Sin 

  • produkcja Canal 4 do znalezienia na HBO GO 


Myślę że tak, i dlatego tak bardzo zaskakuje mnie, dlaczego serial “It’s a Sin” - czyli po polsku “bo to grzech” - przechodzi bez większego echa. Może mieć to związek z tym, jak słabą kampanię promocyjną ma HBO w Polsce. Bo nie ukrywajmy, HBO przegrywa z kretesem z Netflixem, a szkoda. Bo wiele ciekawych i  wartościowych produkcji czeka, żeby je obejrzeć na tej platformie. “It’s a sin” jest tym samym dla pokolenia Z, czym były “Anioły w Ameryce” dla społeczności LGBT pokolenia Milenialsów. A Olly Alexander, który zagrał główną rolę mógłby wyrosnąć na nową ikonę dla tęczowej społeczności Polsce. Przez to, jak świadomie podszedł do swojej postaci, jak wiele ze swojej historii dał Richiemu oraz przez jego zaangażowanie aktywistyczne, które przemyca w swojej karierze. No i po prostu, potrzebujemy kogoś tak zdolnego, uroczego i brytyjskiego. 


Zaczęłam ten tekst od sytuacji epidemicznej w jakiej się znajdujemy nie bez powodów.  Strategią interpretacyjną, którą dzielnie wpajają nam polonistki na rozszerzeniach z polskiego jest interpretowanie jednego wiersza przez inny wiersz, często są to teksty z oddalonych od siebie epok literackich. Więc dlaczego by nie zaryzykować i nie opowiedzieć jednej epidemii przez pryzmat innej. Doświadczenie Koronawirusa może stać się definiującym dla mojego pokolenia, tak jak AIDS stał się definiujący dla społeczności LGBT w latach osiemdziesiątych. 


“It’s a Sin” zabiera nas z Nowego Jorku do Londynu. Jednak soundtrack pozostaje nadal doskonały, pełen kawałków z epoki. Kilka tygodni temu w Audycji “Lepiej późno niż wcale” w na falach Tok FMu, redaktorzy Kurs i Tomasik, niejako zainspirowani tym serialem zrobili bardzo ciekawy przegląd polskich queerowych kawałków rocka lat ‘80. I ogólnie to bieda, ale taki utwór jak “Hallo Panie Freud” zespołu Dwa plus jeden, powinien być grany po dzisiejsze czasy na dyskotekach, bo to po prostu złoto. Wracając do brytyjskiej produkcji, tytułowy kawałek oryginalnie wykonywany przez grupę Pet Shop Boys, ustawia nam perspektywę na odbieranie całego serialu. Sam, będąc swojego czasu nie tylko dyskotekową nutą, a raczej manifestem i modlitwą. 


Sceny, od których rozpoczyna się serial pokazują, jak bohaterowie opuszczają swoje rodzinne domy, by zamieszkać w sercu Londynu i w końcu rozpocząć życie po swojemu. Riche, Asz, Jill, Roscco, Colin. Poznajemy ich życie, widzimy idylle życia w swojego rodzaju  w queerowej komunie. Cały serial jednak zwyczajnie i bez pardonu łamie serducho i nawet kiedy widzimy na samym początku bohaterów, którzy są tak szczęśliwi i po prostu żyją, to i tak wszyscy wiemy jak skończy się ta historia. 


Główny bohater Richie, który jest postacią niejednoznaczną moralnie. Przez wszystkie pięć odcinków w pełni mu kibicujemy. Chcemy, żeby osiągnął sukces, żeby wyoutował się przed rodziną, żeby był szczęśliwy, zachwyceni jak wiele ma w sobie marzeń i nadziei. Jednak decyzje, które podejmuje nie zawsze wydają się słuszne. Nie chciałabym zaspoilerować zbyt wiele. Jednak wszystko, co definiuje Richiego, to wstyd - wstyd przed rodziną, przed samym sobą, wstyd jakim napiętnuje Cię społeczeństwo z powodu swojej orientacji, czy wstyd z bycia chorym na AIDS. Dopiero w monologu, w ostatnim odcinku, kiedy mówi swojej matce o tym, że nie żałuje i że nie chciałby żyć inaczej, możemy mówić o wyzbyciu się strachu. Jest to zagrane tak, że klękam. Cały piąty ostatni odcinek jest z wysokiego aktorskiego C. Ostrzegam, chusteczki będą niezbędne. 


Jednym z naprawdę ciekawych motywów w tym serialu, była niewiara bohaterów w wirusa AIDS oraz to, jak bardzo trudno było zdobyć rzetelne informacje na temat choroby. Jill, jedyna bohaterka kobieca, anioł stróż i przyjaciółka Ritchiego, oprócz bycia absolutnie najlepszą osobą na świecie, również mierzy się ze strachem przed wirusem. Kiedy widzimy sceny, kiedy szoruje dłonie pumeksem po wizycie u chorego przyjaciela, przypomina nam się automatyczne zbiorowa panika i mycie rąk w pierwszym lockdownie. 


I kiedy myślę o tym, że nieważne jaka choroba atakuje społeczeństwo, to jakiś procent niewiary, niedoinformowania i strachu zawsze będzie się powtarzał. Co jest przerażające, że niczego się nie nauczyliśmy. Kiedy myślę o tym, jak nienawiść i homofobia przyczyniły się do tego, jaką tragedią była epidemia AIDS, to czuję się zupełnie przytłoczona i bezsilna. Bo nienawiść zabija. Kolejny banał, wiem, wpadam w pretensjonalne tony, ale przeraża mnie, że nie mam pewności, czy gdyby inny wirus zaatakowałby dziś inną grupę mniejszościową, dyskryminowaną, to rządzący czy szerzej - służba zdrowia, społeczeństwo poradziłoby sobie lepiej. 




Temat AIDS zdaje mi się powoli przepracowywany w kulturze, opowiadany z coraz to nowszych perspektyw, dziś opisałam trzy seriale, ale powstało bardzo wiele filmów i książek. Absolutną klasyką gatunku must see jest film “Dallas Buyers Club” z Matthew McConaugheyem i Jared’em Leto. Epidemia AIDS jest wpisana w horyzont kulturowy XX wieku, jednak dla naszego pokolenia nie jest już chyba tak wielkim tematem, nie możemy zapominać, że zabrała nam wielu wspaniałych jak Freddie Mercury, Robert Mapplethorpe, Liberace, Ricky Wilson ale i wielu nieznanych. 1 grudnia obchodzony jest dzień światowy dzień AIDS. Dziś medycyna potrafi sobie z tym poradzić, jednak pamiętajmy bezpieczny seks to podstawa. 


I na koniec chciałabym zostawić Was z wierszem, choć może lepiej powiedzieć prozą poetycką,  “Zoe Leonard z 1992 roku. Urodzona w 1961 roku autorka jest artystką wizualną, dla której lata 80. i 90. to czas opłakiwania umierających na AIDS przyjaciół i intensywnej aktywności politycznej na rzecz przeciwdziałania pladze. Wiersz dając świadectwo kulturze, nastrojom, politycznemu klimatowi tamtego czasu, wrócił po latach z niespodziewaną intensywnością.” ( w roku 2016 w czasie kampanii wyborczej w Stanach)

Przekład na polski za miesięcznikiem Widok.  

Panna z Mokrą głową 




Chcę lesbę na prezydentkę. Chcę na prezydenta kogoś, kto ma AIDS, i chcę pedała na wiceprezydenta, i osobę bez ubezpieczenia zdrowotnego, i kogoś, kto dorastał w miejscu tak zatrutym toksycznymi odpadami, że nie było wyjścia i musiał dostać białaczki. Chcę prezydentkę, która w wieku szesnastu lat miała aborcję, i kandydatkę, która nie jest mniejszym złem, chcę prezydenta, któremu AIDS zabrało ukochanego i który za każdym razem, gdy kładzie się spać, widzi to przed oczami, który tulił w ramionach kochanka, wiedząc, że ten umiera. Chcę prezydentkę, która nie ma w domu klimatyzacji, prezydenta, który czekał w kolejce w szpitalu, w urzędzie i po zasiłek, która była bezrobotna, wyrzucona z pracy, molestowana seksualnie i prześladowana za homoseksualizm, i deportowana. Chcę osobę, która spędziła noc pod celą, i której spalono przed domem krzyż, i która przeżyła gwałt. Chcę osobę, która kochała i została zraniona, która szanuje seks, która popełniała błędy i na nich się uczyła. Chcę na prezydentkę czarną kobietę. Chcę kogoś, kto ma zepsute zęby i charakter, kto jadł paskudne szpitalne jedzenie, kto jest transwestytą, i brał narkotyki, i chodził na terapię. Chcę osobę, która popełniła obywatelskie nieposłuszeństwo. I chcę się dowiedzieć, dlaczego to nie jest możliwe. Chcę się dowiedzieć, dlaczego w pewnym momencie przywykliśmy, że prezydent zawsze musi być pajacem, zawsze dziwkarzem, a nigdy dziwką. Zawsze szefem, a nigdy robolem, zawsze kłamcą, zawsze złodziejem – a nigdy go nie złapią.